Amatör Çeviri: H. G. Wells - Dünyanın Kısa Tarihi

atakangngor · Eylül 24, 2020, 12:12ös

1

UZAYIN İÇERİSİNDEKİ DÜNYA

Dünyamızın hikayesi, hala yarım yamalak bilinen bir hikaye… Birkaç yüz yıl önce, insanlar son üç bin yıldan biraz daha uzun bir tarihe sahip olduklarını düşünüyordu. O tarihten öncesi efsane ve spekülasyon meselesiydi. Medeni dünyanın büyük bir kısmında, dünyanın MÖ 4004’te aniden yaratıldığına inanılıyor ve öğretiliyordu, ancak yetkililer bunun o yılın ilkbahar mı yoksa sonbaharında mı meydana geldiği konusunda farklı görüşlere sahiptiler. Bu fevkalade kesin yanılgı, İbranice İncil’in fazlasıyla gerçek bir yorumuna ve bunlarla bağlantılı oldukça keyfi teolojik varsayımlara dayanıyordu. Bu tür fikirler uzun zamandan beri din öğretmenleri tarafından terk edilmiş durumda ve içinde yaşadığımız evrenin tüm görünüşlerinin muazzam bir süre ve muhtemelen sonsuza dek var olması gerektiği evrensel olarak kabul ediliyor. Elbette bu görünümlerde bir aldatmaca olabilir, çünkü bir oda, her iki uca da aynalar birbirine bakacak şekilde konarak sonsuz görünebilir. Ancak içinde yaşadığımız evrenin yalnızca altı veya yedi bin yıldır var olduğu, tamamen balon bir fikir olarak kabul edilebilir.

Bugünlerde herkesin bildiği gibi dünya, yaklaşık 12.900 km çapında, hafifçe sıkıştırılmış, portakaldan hallice bir küre olan bir küre şeklindedir. Küresel şekli yaklaşık 2.500 yıldır en azından sınırlı sayıda zeki insan tarafından biliniyordu, ancak o zamandan önce düz olması gerekiyordu ve harika görünen çeşitli fikirler ile gökyüzü, yıldızlar ve gezegenlerle ilişkileri hakkındaki şeyleri yorumlamaya çalıştı. Artık her yirmi dört saatte bir ekseni üzerinde (ekvator çapından yaklaşık 40 km daha kısa) döndüğünü ve gece ve gündüz değişimlerinin sebebinin güneş etrafında bir yılda çarpıkça ve yavaş yavaş uzaklaşan ve yakınlaşan oval yolda hafifçe döndüğünü biliyoruz. Dünya’nın Güneşe olan uzaklığı yüz kırk yedi milyon km ile yüz elli iki milyon km arasında değişir.

“MADDENİN IŞILTILI HELEZONİK BULUTU”

(Bulutsu, 1910’ da fotoğraflandı.)

Fotoğraf: G. W. Ritchey

Dünya’ya ortalama 385.000 km uzaklıkta daha küçük bir küre olan Ay, gezegenimizi çevrelemektedir. Dünya ile Ay, Güneş’in etrafında gezip duran tek gökcisimleri değildir. Elli sekiz milyon kilometre ile yüz sekiz milyon kilometre uzaklıkta Merkür ile Venüs bulunmaktadır. Güneş’e bizden daha uzak olan gök cisimlerini -küçük ıvır zıvırları katmazsak- 227 milyon, 777 milyon , 1.4 milyar, 2,867 milyar, 2.885 milyar ortalama uzaklıklarda Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün bulunmaktadır. Milyonlarca kilometrelik bu mesafelerin akılda tutmasının zor olduğunu biliyorum. Güneşi ve gezegenleri daha uygun bir ölçeğe indirgersek daha iyi akılda kalacağını düşünüyorum.

GÖRÜLEN BULUTSU KENARI

Milyonlarca yıldır soğuyan merkezi çekirdeğe dikkat edin

Fotoğraf: G. W. Ritchey

Öyleyse, dünyamızı iki buçuk cm çapında küçük bir top olarak temsil edersek, güneş iki yüz yetmiş dört cm genişliğinde ve 295 metre uzakta, yani yaklaşık bir kilometrenin üçte biri, dört ya da beş dakikalık yürüme mesafesinde büyük bir küre olurdu. Ay, dünyadan iki buçuk metre uzakta küçük bir bezelye olurdu. Dünya ile güneş arasında, güneşten yüz yirmi beş ve iki yüz elli metre mesafedeki iki iç gezegen, Merkür ve Venüs olacaktı. Siz dünyanın elli üç metre ötesinde, Mars’a gelene kadar bu şeylerin etrafında boşluk olacaktı; Jüpiter neredeyse bin altı yüz metre uzaklıkta, otuz cm çapında; Satürn, biraz daha küçük, üç bin iki yüz metre uzakta; Uranüs altı bin dört yüz metre uzakta ve Neptün on km uzakta. Sonra küçük parçacıklar ve binlerce km boyunca sürüklenen toz artıkları dışında hiçlik ve hiçlik… Bu ölçekte Dünya’ya en yakın yıldız 105.000 km uzakta olacaktır.

Bu tasvir, belki hayatınızın melodramında sessizce devam eden uçsuz bucaksız uzaya dair bir fikir verir sizlere.

Çünkü, yalnızca gezegenimizdeki yaşamdan haberdarız. Gezegenimizin çekirdeğinde olan 6500 km derinlik içerisinde yalnızca 5 km kadar inebilip, gökyüzüne ise 8 km’den yukarı çıkamıyoruz. Görünüşe göre, uzaydaki bütün sınırsızlık boş ve ölü.

En derin okyanus taraması 8 km’ye kadar yapılabiliyor. Bir uçağın kaydedilen maksimum yüksekliği altı buçuk km. Erkekler balonla en fazla 11 km’ye ulaşabildi ancak bu çok büyük bir acıya sebep oldu. Hiçbir kuş sekiz km yüksekliğe kadar uçamaz ve uçaklar ile taşınan küçük kuş ve börtü böcekler sekiz km’in çok az altında hareket eder.

Dip Not: Her gün bir bölüm ekleme gibi düşüncem var.

atakangngor · Eylül 25, 2020, 7:58ös

2

ZAMAN İÇERİSİNDE DÜNYA

SON elli yılda bilim adamları arasında dünyamızın yaşı ve kökeni hakkında çok titiz ve ilginç spekülasyonlar ortaya atıldı. Burada bu tür spekülasyonların özetini bile veriyormuş gibi yapamayız çünkü bunlar en ince matematiksel ve fiziksel değerlendirmeleri içermektedirler. Açıkçası, fizik ve astronomik bilimler, açıklayıcı bir tahminden daha fazla bir şey yapmak için henüz çok gelişmemişlerdir. Genel eğilimleri, dünyamızın tahmini yaşını daha uzun yapmak olmuştur. Şimdilik dünyanın 2.000.000.000 yıldan daha uzun bir süre boyunca güneşin etrafında dönen bir gezegen olarak bağımsız bir kimliğe sahip olması muhtemel görünüyor. Bundan çok daha uzun da olabilirdi. Bu, hayal gücünün sınırlarını aşmaktadır.

Ayrı varoluşun bu geniş döneminden önce, güneş, dünya ve güneşin etrafında dönen diğer gezegenler uzayda büyük bir dağınık madde girdabıyla oluşmuş olabilir. Teleskop bize göklerin çeşitli yerlerinde, bir merkez etrafında dönerken görünen spiral bulutsuları, parlak sarmal madde bulutlarını açığa çıkarır. Pek çok gökbilimci, güneşin ve gezegenlerinin bir zamanlar böyle bir sarmal olduğunu ve maddelerinin bugünkü şekline yoğunlaştığını varsaymaktadır. Geçmişin figürlerini verdiğimiz o uçsuz bucaksız uzaklığına kadar yoğunlaşan görkemli sonsuzluğun sayesinde dünya ve ayı ayırt edilebilirdi. O zamanlar, şimdi döndüklerinden çok daha hızlı dönüyorlardı; güneşten daha az uzaklıktaydılar; etrafını çok daha hızlı dolaştılar ve muhtemelen yüzeyde akkor haldeydiler veya erimişlerdi. Güneşin kendisi göklerde çok daha büyük bir alevdi.

BÜYÜK SPİRAL BULUTSU

FOTOĞRAF : G. W. Ritchey

Bu sonsuz zamanın içinden geri dönüp, dünyayı tarihinin bu erken evresinde görebilseydik daha çok bir yüksek fırının içi veya lav akışının soğumadan ve kabuklaşmadan önceki çağdaş yüzeyine benzeyen bir manzara görmeliydik. Su görünmezdi, çünkü oradaki suyun tamamı halen daha kükürtlü ve metalik buharların fırtınalı bir atmosferinde aşırı ısıtılmış buhar olurdu. Zemin altında bir erimiş kaya okyanusunda girdaplar oluşur ve kaynar.

KOYU BİR BULUTSU

1920’de dünyanın en büyük teleskopunun yardımıyla çekildi. Mount Wilson teleskopu tarafından çekilen ilk fotoğraflardan biri.

Koyu bulutsular ve parlak bulutsular var. İngiliz teorisyenlere karşı Prof. Henry Norris Russell, koyu bulutsunun parlak bulutsudan önce geldiğini savunuyor.

Fotoğraf: Prof. Hale

Yavaş yavaş bir milyon yıl diğerini takip ederken, bu ateşli sahne patlayan parlaklığını kaybedecekti. Gökyüzündeki buharlar yağmur yağacak ve yukarıdan daha az yoğun hale gelecekti; Eriyik denizin yüzeyinde katılaşan büyük cüruflu kayalardan oluşan büyük cüruf kabukları belirecek ve diğer yüzen kütlelerle değiştirilmek üzere altına batacaktı. Artık birbirinden uzaklaşan ve küçülen güneş ve ay, göklerde azalan bir hızla koşacaktı. Ay şimdi, daha küçük olduğu için, akkorluğun çok altında soğumuş olacak ve dönüşümlü olarak bir dizi tutulma ve dolunayda güneş ışığını engelleyecek ve yansıtacaktı.

BAŞKA BİR SPİRAL BULUTSU

Fotoğraf: G. W. Ritchey

Ve böylece, zamanın enginliği boyunca muazzam bir yavaşlıkla, gezegen, üzerinde yaşadığımız dünya gibi gittikçe daha fazla büyüyecekti, ta ki sonunda soğuyan havada buhar bulutlara yoğunlaşmaya başlayana kadar ve ilk yağmur aşağıdaki ilk kayaların üzerine tıslayarak yağacaktı. Sonsuz binyıllar boyunca, yeryüzündeki suyun büyük bir kısmı atmosferde hala buharlaşacaktı, ancak şimdi aşağıdaki kristalleşen kayaların üzerinden akan sıcak akıntılar ve bu akıntıların döküntü ve tortu biriktirdiği havuzlar ve göller olacaktı.

YAŞAM ÖNCESİ MANZARA

“Toprak izi olmayan lav benzeri büyük kaya kütleleri”

Sonunda, bir insanın yeryüzüne çıkıp etrafına bakıp yaşayabileceği bir durum elde edilmiş olmalı. O zaman dünyayı ziyaret edebilseydik, fırtınanın alasını yaşadığımız bir gökyüzü altında, topraktan veya canlı bitki örtüsünden hiçbir iz bırakmadan lav benzeri büyük kaya kütlelerinin üzerinde durmalıydık. Şimdiye kadarki en şiddetli kasırgayı aşan sıcak ve şiddetli daha ılıman rüzgarlar, daha yavaş dünyamızın bugün hiçbir şey bilmediği gibi sağanak yağmurlar bize saldırmış olabilir. Sağanak su, kayaların ganimetleriyle çamurlu, sellerde bir araya gelerek, çökeltilerini en erken denizlere bırakmak için aceleyle geçerken derin boğazları ve kanyonları keserek yanımızdan akıp gidecekti. Bulutların arasından, gökyüzünde gözle görülür bir şekilde hareket eden büyük bir güneşi gördükten sonra ve ayın ardından, her zaman bir deprem ve lav dalgası gelecekti. Ve günümüzde tek bir yüzünü yeryüzüne sabit tutan ay, o zaman gözle görülür bir şekilde dönüyor ve şu anda çok saklandığı tarafı amansız bir şekilde gösteriyordu.

Dünya yaşlandı. Bir milyon yıl bir diğerini diğerini izledi ve gün uzadı, güneş daha uzaklaştı ve daha ılımanlaştı, ayın gökyüzünde hızı yavaşladı; yağmur ve fırtınanın yoğunluğu azaldı, ilk denizlerdeki su yükseldi ve bununla birlikte gezegenimiz bundan böyle giyeceği okyanus giysisine kavuştu.

Ama yeryüzünde henüz yaşam yoktu; denizler cansızdı ve kayalar çoraktı.

atakangngor · Eylül 26, 2020, 5:59ös

3

YAŞAMIN BAŞLANGICI

GÜNÜMÜZDE herkesin bildiği gibi, insan hafızasının ve geleneğinin başlangıcından önce sahip olduğumuz yaşam bilgisi, tabakalı kayalardaki canlıların işaretlerinden ve fosillerinden kaynaklanmaktadır. Kiltaşı ve arduaz, kireçtaşı ve kumtaşı, kemikler, kabuklar, lifler, gövdeler, meyveler, ayak izleri, çizikler ve benzerlerinde, en erken gelgitlerdeki dalgalanma izleri ve en erken yağmur düşmelerinin çukurları ile yan yana korunmuş buluyoruz… Kayaların titizlikle incelemesiyle, dünyanın yaşamının geçmiş tarihi bir araya getirildi. Herkes bunu biliyor. Tortul kayaçlar, tabakanın üzerinde düzgün bir tabaka halinde değildir; defalarca yağmalanan ve yakılan bir kütüphanedeki kitapların yaprakları gibi buruşmuş, bükülmüş, itilmiş, çarpıtılmış ve birbirine karıştırılmışlardır ve bu, ancak kayıtların düzene konması ve birçok adanmış yaşam süresinin bir sonucudur. Kayaların kaydedilmesiyle temsil edilen tüm zamanın genişliği şimdi 1.600.000.000 yıl olarak tahmin ediliyor.

Kayıttaki en eski kayalara jeologlar tarafından Azoik kayalar deniyor, çünkü hiçbir yaşam izi göstermiyorlar. Bu Azoik kayaçların büyük alanları Kuzey Amerika’da ortaya çıkarılmış ve o kadar kalınlar ki jeologlar, tüm jeolojik kayıtlara geçirdikleri zamanın - 1.600.000.000’in - en az yarısında oluştuklarını düşünüyorlar. Bu son derece önemli gerçeği tekrar etmeme izin verin. Kara ve denizin yeryüzünde ilk kez ayırt edilebildiği zamandan bu yana geçen büyük zaman aralığının yarısı bize hiçbir yaşam izi bırakmadı. Bu kayalarda hâlâ dalgalanma izleri ve yağmur izleri var ama hiçbir canlıya ait iz ya da izler yok.

1 ve 8, Denizanaları; 2, Hyolithes (yüzme salyangozu); 3, Humenocaris; 4, Protospongia; 5, Abajurlar (Obolella); 6, Orthoceras; 7, Trilobite (Paradoxides) - bkz. Sayfa 13’teki fosil; 9, Mercan (Archæocyathus); 10, Bryograptus; 11, Trilobite (Olenellus); 12, Palesterina

Daha sonra kayıtlı şeylere ulaştığımızda geçmiş yaşamın işaretleri belirir ve artar. Bu geçmiş izleri bulduğumuz dünya tarihi çağı jeologlar tarafından Erken Paleozoik çağ olarak adlandırılır. Yaşamın başlamış olduğunun ilk belirtileri, nispeten basit ve alçakgönüllü şeylerin kalıntılarıdır: küçük kabuklu deniz hayvanlarının kabukları, zoofitlerin sapları ve çiçeklere benzer başları, deniz yosunları ve deniz solucanlarının ve kabukluların izleriyle kalıntıları. Çok erken dönemlerde bazı canlılar, toplar haline getirebilen sürünen yaratıklar, trilobitler gibi görünürler. Birkaç milyon yıl sonra, bazı deniz akrepleri, dünyanın daha önce hiç görmediğinden daha hareketli ve güçlü yaratıklar olarak karşımıza çıkmaya başladı.

TRİLOBİT FOSİLİ (HAFİF BÜYÜTÜLMÜŞ)

Fotoğraf: John J. Ward, F.E.S.

Bu yaratıkların hiçbiri çok büyük değildi. En büyükleri arasında, uzunluğu yaklaşık üç metre olan deniz akrepleri vardı. Herhangi bir tür, bitki veya hayvanın kara yaşamına dair hiçbir işaret yoktu; fosillerde bu devirde balık ya da omurgalı canlı da bulunmaz. Esasen, dünya tarihinin bu döneminden bize izlerini bırakan tüm bitki ve canlılar, sığ sular ve gelgitler arasında kalan varlıklardır. Bugün yeryüzündeki İlk Paleozoik çağda oluşan kayaların flora ve faunasına paralel olmak istesersek, büyüklük sorunu dışında en iyisini bir kaya havuzundan veya pis hendekten bir damla su alarak mikroskop altında incelemeliyiz. İncelemelerle gereken küçük kabuklular, küçük kabuklu deniz hayvanları, zoofitler ve algler, bir zamanlar gezegenimizdeki yaşamın tacı olan bu hantal, daha büyük prototiplere oldukça çarpıcı bir benzerlik gösterecektir.

LİNGULA’NIN ÇEŞİTLİ TÜRLERİNİN ERKEN PALEOLİTİK DÖNEMİNDEN FOSİLLERİ

Bu en eski kabuklu deniz ürünleri cinsinin türleri bugün hala yaşıyor.

(Doğal Tarih Müzesi’nde, Londra)

Bununla birlikte, Erkek Paleozoik çağlardaki kayaların muhtemelen bize gezegenimizdeki yaşamın ilk başlangıcını temsil eden hiçbir şey vermediğini akılda tutmak iyi olur. Bir canlının kemikleri veya başka sert parçaları olmadıkça, kabuk takmadıkça veya çamurda karakteristik ayak izlerini ve izlerini oluşturacak kadar büyük ve ağır olmadıkça, varlığının fosilleşmiş izlerini geride bırakması imkansızdır. Günümüz dünyasında, geleceğin jeologlarının keşfetmesi için hiçbir iz bırakamayacağı düşünülmeyen yüz binlerce küçük yumuşak vücutlu canlı türü bulunmaktadır. Dünyanın geçmişinde, bu tür yaratıkların milyonlarca türü yaşamış, çoğalmış, gelişmiş ve hiçbir iz bırakmadan ortadan kaybolmuş olabilir. Sahil kenarındaki kayalıklarda ve kumsallarda Azoik dönem denilen ılık ve sığ göllerin ve denizlerin suları, sonsuz çeşitlilikte alçak, jöle benzeri, kabuksuz ve kemiksiz yaratıklarla dolu olabilir ve çok sayıda yeşil pis bitki yayılmış olabilir. Kayaların Kaydı, geçmişte yaşamın eksiksiz bir kaydı olmadığı gibi, bir bankanın defterleri de mahalledeki herkesin varlığının bir kaydıdır. Ancak bir tür, bir kabuk veya bir spikül veya bir kabuk veya kireç destekli bir gövde salgılamaya başladığında ve bu nedenle gelecek için bir şey koyduğunda, Kayıt’a girer. Ancak fosil izleri taşıyanlardan daha önceki bir döneme ait kayalarda, bazen birleşmemiş karbonun bir formu olan grafit bulunur ve bazı otoriteler, bilinmeyen canlıların hayati faaliyetleriyle kombinasyondan ayrılmış olabileceğini düşünmektedir.

LABYRINTHODONT CHEIROTHERIUM’UN FOSİLLEŞMİŞ AYAK İZLERİ

(Doğal Tarih Müzesi’nde, Londra)

atakangngor · Eylül 28, 2020, 10:39öö

4

BALIKLARIN ÇAĞI

Dünyanın yalnızca birkaç bin yıl dayanacağı düşünüldüğü zamanlarda, farklı bitki ve hayvan türlerinin sabit ve nihai olduğu varsayılıyordu; hepsi aynen bugün olduğu gibi, her tür kendi başına yaratılmıştı. Ancak insanlar Kayaların Kaydı’nı keşfetmeye ve incelemeye başladıkça, bu inanç yerini birçok türün çağlar boyunca yavaş yavaş değiştiği ve geliştiği şüphesine bıraktı ve bu tekrar Organik Evrim denen şeye, bir inanca genişledi. Yeryüzündeki tüm yaşam türlerinin, hayvansal ve bitkisel olduğu gibi, çok eskilere kadar sözde Azoik çağdaki denizlere kadar dayanan, bazı çok basit atasal yaşam biçimlerinden, bazıları neredeyse yapısal olmayan canlı maddelerden yavaş ve sürekli değişim süreçleriyle ortaya çıktığı varsayılıyor.

Bu Organik Evrim sorusu, tıpkı dünyanın yaşı sorunu gibi, geçmişte çok şiddetli tartışmalara konu olmuştur. Organik evrime olan inancın oldukça belirsiz nedenlerle sağlam Hıristiyan, Yahudi ve Müslüman öğretisiyle uyumsuz olduğu düşünülen bir dönem vardı. O zaman geçti ve en ortodoks Katolik, Protestan, Yahudi ve Muhammed inancına sahip insanlar artık tüm canlıların ortak kökenine dair bu daha yeni ve daha geniş görüşü kabul etmekte özgürler. Yeryüzünde aniden hiçbir yaşam oluşmamış gibi görünüyor. Hayat büyüdü ve büyüdü. Hayal gücünün sarsıldığı zaman uçurumlarında çağdan yaşa, hayat, gelgit arası balçıkta sadece bir kıpırdanmadan özgürlüğe, güce ve bilince doğru büyüyor.

Hayat canlılardan oluşur. Bu canlılar kesin şeylerdir, cansız maddenin ne yumruları ve kütleleri ne de sınırsız ve hareketsiz kristalleri gibi değildirler, ölü maddenin sahip olmadığı iki özelliğe sahiptirler. Diğer maddeyi kendi içlerinde uyumlu hale getirip kendi parçası haline getirebilirler ve kendilerini yeniden üretebilirler. Yiyorlar ve ürüyorlar. Çoğunlukla kendileri gibi yavru üretirler ancak her zaman kendilerinden biraz farklı olan başka canlılar doğurabilirler.Bir birey ile yavru arasında belirli, ailevi bir benzerlik vardır. Her ebeveyn ile ürettiği her yavru arasında ufak tefek farklar vardır ve bu her tür için hayatın her aşamasında geçerlidir.

KALIN KABUKLARIYLA PTERICHTHYS MILLERI VEYA DENİZ AKREBİ ÖRNEĞİ

Artık bilim adamları bize ne yavruların neden benzer olması gerektiğini ne de ebeveynlerinden neden farklı olmaları gerektiğini açıklayamıyorlar. Ancak yavruların aynı anda hem benzer hem de farklı olduğunu düşünürsek, bir türün yaşadığı koşullar değişirse, türün bazı ilişkili değişikliklere uğraması gerektiği bilimsel bilgiden ziyade sağduyu meselesidir. Çünkü türlerin herhangi bir neslinde, yaşamsal farklılıkları onları türlerin yaşamak zorunda olduğu yeni koşullara daha iyi adapte etmelerini sağlayan bir dizi yaşamsal farklılıkları yaşamalarını zorlaştıran bir dizi canlı olmalıdır. Ve genel olarak, ilk tür daha uzun yaşayacak, daha fazla çocuk doğuracak ve ikincisinden daha fazla çoğalacak ve böylece nesilden nesile, türlerin ortalaması uygun yönde değişecektir. Doğal Seleksiyon denen bu süreç, üreme ve bireysel farklılık olgularından gerekli bir çıkarım kadar bilimsel bir teori değildir. Türleri çeşitlendiren, yok eden ve koruyan, bilimin hala farkında olmadığı veya karar veremediği birçok güç iş başında olabilir, ancak bu doğal seleksiyon sürecinin başlangıcından beri yaşam üzerindeki işleyişini inkâr edebilen insan temelden habersiz olmalıdır. Bu hayatın gerçeği veya sıradan düşüncenin yetersizliğidir.

Birçok bilim adamı, yaşamın ilk başlangıcı hakkında teoriler ürettiler ve onların teorileri çoğu zaman büyük ilgi gördü, ancak henüz yaşamın nasıl başladığına dair kesin bir bilgi ve ikna edici bir tahmin yok. Amma ve lakin neredeyse tüm yetkililer, bunun muhtemelen ılık, güneşli sığ acı sularda çamur veya kum üzerinde başladığı ve sahilleri gelgit hatlarına ve açık sulara yaydığı konusunda hemfikir.

DEVONİYEN DÖNEMİNDEN KÖPEKBALIĞI, CLADOSELACHE FOSİLİ

Doğ. Yaş. Müz.

Bu ilk dünya, güçlü gelgitler ve akıntıların olduğu bir dünyaydı. Kıyıları süpürüp kurutularak ya da denize sürüklenerek, hava ve güneşin ulaşamayacağı bir yere batmasıyla, bireylerin sürekli yıkımı devam ediyor olmalıydı. Erken koşullar, her köklenme ve tutunma eğiliminin, bir dış deri oluşturma eğiliminin ve mahsur kalan bireyi ani kurumadan korumak için kabuk gelişimini destekledi. En erken andan itibaren hassasiyete yönelik herhangi bir eğilim, tat alma yönüne yönelirdi ve ışığa karşı herhangi bir hassasiyet, denizin derinliklerinin, tehlikeli sığ yerlerin ve mağaraların karanlığından geri adım atmasına veya aşırı parlamadan sıyrılmasına yardımcı olur.

Muhtemelen canlıların ilk kabukları ve vücut zırhları, aktif düşmanlardan çok kurumaya karşı korumaydı. Ancak diş ve pençe için dünyevi tarihimizin erken dönemlerine bakmamız gerekiyor

Daha önceki su akreplerinin büyüklüğünü zaten not etmiştik. Uzun çağlar boyunca bu tür yaratıklar yaşamın yüce efendileriydi. Sonra bu Paleozoik kayaların Silüryen bölümü olarak adlandırılan ve pek çok jeologun şu anda beş yüz milyon yıl kadar eski olduğunu düşündüğü bir bölümünde, gözlerle, dişlerle ve tamamen daha güçlü bir tür yüzme gücüyle donatılmış yeni bir varlık türü ortaya çıkıyor… Bunlar bilinen ilk omurgalı hayvanlardı. En eski balıklar ve bilinen ilk Omurgalılar…

DEVONİYEN DÖNEMİNİN KÖPEKBALIKLARI

Alice Woodward tarafından çizildi.

Bu balıklar, Devoniyen döneminde oluşan kayaların bir sonraki bölümünde büyük ölçüde artmaktadır. O kadar yaygındırlar ki, Kayaların Kaydı’nın bu dönemine Balık Çağı denmiştir. Şimdi yeryüzünden bir örüntüye sahip balıklar gitti ve balıklar günümüzün köpekbalıkları ve mersin balıklarıyla ittifak kurdular, sularda koştular, havaya sıçradılar, deniz yosunları arasında dolaştılar, birbirlerini takip edip avladılar ve yeni bir canlılık verdiler dünyanın sularına… Bunların hiçbiri mevcut standartlarımıza göre aşırı derecede büyük değildi. Çok azı seksen veya doksan santimetreden uzun boyluydu, çok çok çok nadiren altı metre uzunluğunda istisnai formlar vardı.

Bu balıkların atalarının jeolojisinden hiçbir şey bilmiyoruz. Kendilerinden önce gelen herhangi bir formla ilişkili görünmüyorlar. Zoologlar, ataları hakkında en ilginç görüşlere sahipler, ancak bunlar, hala yaşayan akrabalarının yumurtalarının gelişimi üzerine yapılan çalışmalardan ve diğer kaynaklardan geliyor. Görünüşe göre omurgalıların ataları yumuşak vücutlu ve belki de oldukça küçük yüzen yaratıklardı ve ilk önce sert kısımlarını dişler yuvarlak ve ağızları etrafında geliştirmeye başladılar. Bir paten veya köpek balığının dişleri ağzının çatısını ve tabanını kaplar ve dudağından, vücudunun çoğunu kaplayan düzleştirilmiş diş benzeri pullara geçer. Kayıtta görünen ilk omurgalı hayvanlar olan balıklar jeolojik kayıtta bu diş pullarını geliştirdikçe, geçmişin gizli karanlığından ışığa doğru yüzerler.

atakangngor · Aralık 31, 2020, 12:37öö

V

KÖMÜR BATAKLIĞI ÇAĞI

Balık Çağı’ndaki bu arazi görünüşe göre cansız görünüyordu. Sarp kayalıklar ve dağlık araziler güneşin ve yağmurun altında sere serpe uzanıyordu. Gerçek bir toprak bulunmamaktaydı çünkü henüz toprak yaratmaya yardımcı olan solucanlar, kayaları parçalayacak bitkiler, yosunlar ve likenler yoktu. Hayat hala sadece denizde bulunmaktaydı.

Bu çorak kaya parçasında büyük iklim değişiklikleri yaşanmaya başladı. Bu iklim değişikliklerinin nedeni çok karmaşıktı. Halen daha doğru bir biçimde tahmin edilmesine ihtiyacımız var. Dünya yörüngesinin değişen durumu, kutup noktalarının kademeli olarak değişmesi, kıtaların şekillerindeki değişiklikler hatta güneşin sıcaklığındaki dalgalanmalar gibi durumlar dünyanın havasını soğutmak için komplo yaratıyordu. Milyonlarca yıldır bu gezegene ılık ve eşit bir iklim yayılacaktı. Dünya tarihinde birkaç milyon yıl boyunca biriken yükselmenin volkanik patlama ve kargaşa esnasında patlak verdiği, deniz ve dağların yüksekliğinin belli olması ve ardından dünyanın dağ ve kıtasal ana hatlarını yeniden düzenleyerek derinliği arttırdığını görmemiz büyük bir iç savaş yaşanmış gibi hissettiriyor. Ve bunları donlar, yağmurlar ve nehrin dağların tepelerini aşarak deniz tabanlarını doldurup yükselterek denizleri her zamankinden daha sığ ve daha geniş bir alana yaymak için büyük alüvyon kümeleri taşıdığı muazzam şeylerin yaşandığı çağlar takip edecektir. Dünya tarihinde “yüksek ve derin” çağlar ve “düşük ve seviyesiz” çağlar da olmuştur. Okuyucu, yerkabuğunun katılaşmasından bu yana, yeryüzünün sürekli olarak soğuduğu zırvasını aklından çıkarması gerekmektedir. Bu kadar soğumadan sonra, iç sıcaklık yüzey koşullarını etkilemedi. “Buzul Çağı”nda, yani Azoik dönemde bile aşırı buz ve karın olduğuna dair izler bulunmaktadır.

Yaşam, ancak Balık Çağı’nın sonlarına doğru, engin sığ denizler ve lagünlerin olduğu bir vakitte sulardan karaya mükemmel bir şekilde yayıldı. Şüphesiz şimdi bol olan türlerin, daha önceki ataları milyonlarca yıl boyunca nadir ve belirsiz bir şekilde gelişmekteydi. Şimdi fırsatlar çağıydı.

Karbonfili Bir Bataklık
Yapım Aşamasındaki Bir Kömür Ocağı.

Toprağın istilasından kuşkusuz bitkiler hayvan formlarından önce gelmişti. Ancak hayvanlar bitki göçünden biraz geç takip ettiler. Bitkilerin çözmesi gereken ilk sorun, yüzeydeki su çekilirken yapraklarını güneş ışığına tutacak kadar ayakta tutacak bir destek sorunuydu; ikincisi, su artık elinizin altığında olmadığı için, aşağıdaki bataklıktan bitkinin dokularına su getirme sorunuydu. Bu iki problem hem bitkiyi ayakta tutan hem de yapraklara su taşıyıcılığı yapan odunsu dokunun gelişmesiyle çözüldü. Kayaların Kaydı, birçoğu büyük boyda olan çok çeşitli odunsu bataklık bitkileri, büyük ağaç yosunları, ağaç eğrelti otları, devasa at kuyrukları vb. bitkiler ile birden kalabalıklaşmıştı. Ve bunlarla beraber, sulu sulu, denizlerin içinden çok çeşitli hayvan türleri de çıktı. Kırkayaklar ve çıyanlar vardı; ilk önce ilkel böcekler vardı; en eski örümcekler ve kara akrep haline gelen antik kral yengeçleri ve deniz akreplerine benzeyen yaratıkların yanı sıra omurgalı hayvanlarda vardı.

LABYRINTHODONT’UN KAFATASI, CAPITOSAURUS
Uls. Tar. Müz.

Bazıları, önceki böceklerden çok çok büyüktü. Bu dönemde kanatları yetmiş altı santimetreye uzanan ejder sinekleri bulunmaktaydı.

Bu yeni düzende, cinsler kendilerini çeşitli şekilde soluyacak şekilde havaya adapte etmişlerdi. O güne kadar mevcut tüm hayvanlar sudaki havayı soludular. Bu tüm hayvanların yaşamak için yapması gereken şeydi. Fakat, artık dalgıç modasındaki hayvanlar alemi ihtiyaç duydukları zaman kendi nemini elde edebiliyordu. Akciğeri kurumuş bir insan bugün boğulacaktır; havanın kana geçebilmesi için akciğer yüzeyleri nemli olmalıdır. Hava solumak için olan adaptasyon, her durumda ya buharlaşmayı durdurmak için eski moda solungaçlara bir örtü geliştirilmesinden ya da vücudun derinliklerinde yatan ve sulu bir salgıyla nemlendirilen tüplerin veya diğer yeni solunum organlarının geliştirilmesinden oluşmaktadır. Omurgalı aksın atalarından kalma balıkların soluduğu eski solungaçlar, karada nefes almaya uyum sağlayamazdı ve bu durum hayvanlar aleminin bölünmesiyle beraber balıkların yüzme kesesine benzeyen akciğer oluştu. Günümüzün kurbağalarının habercileri olan amfibi olarak bilinen hayvanlar yaşamlarına suda başlarlar ve solungaçla nefes almaktadırlar. Daha sonra akciğer, birçok balığın yüzme kesesi ile aynı şekilde gelişmektedir. Boğazdan aşağıya doğru torbaya benzeyen bir organ büyüyüp küçülerek nefes alma işini üstlenir. Hayvan karaya çıktığında ise solungaçlar azalarak kaybolmaktadır. (Kulağın ve kulak zarının geçişi haline gelen bir solungaç yarığının büyüme durumu hariç hepsi.) Hayvan artık hava varken yaşayabilmektedir. Ancak yumurtalarını bırakmak ve türünü çoğaltmak için zaman zaman suyun kenarına dönmesi gerekmektedir.

LABYRINTHODONT’UN İSKELETİ: ERYOPS
Uls. Tar. Müz.

Bu bataklık ve bitki çağının tüm hava soluyan omurgalıları amfibilerdi. Neredeyse hepsi günümüzle ilgili formlardı ve bazıları hatırı sayılır bir boyuta ulaşmıştı. Doğru, onlar kara hayvanlarıydı ama onlar nemli ve bataklık yerlerinin yakınında yaşamaya ihtiyaç duyan kara hayvanlarıydı. Bu dönemin tüm büyük ağaçları da bir nevi amfibiye benzemekteydi. Hiçbiri henüz karaya düşüp sadece çiy ve yağmurun getirebileceği nemin yardımıyla gelişebilecek türde meyve ve tohumlar geliştirmemişti. Hepsi filizlenmek için sporlarını suya dökmek zorundaydı.

Canlıların havaya dair varoluş gereklerine karmaşık ve harika adaptelerinin izini sürmek, bu güzel bilimin, karşılaştırmalı anatominin en güzel ilgi alanlarından biridir. Tüm canlılar, bitkiler ve hayvanlar öncelikle suydu. Örneğin, insan dahil evrimsel olarak balıkların üstündeki tüm omurgalı hayvanlar, yumurtadaki gelişimlerinde veya doğumdan önce yavrular ortaya çıkmadan önce yok edilen solungaç yarıklarının olduğu bir aşamadan geçmektedir. Balığın çıplak, suyla yıkanmış gözü, yüksek formlarda sıvı salgılayan göz kapakları ve bezler tarafından kurumaya karşı korunur. Havadaki zayıf ses titreşimleri bir kulak zarı ihtiyacı oluşturmaktadır. Vücudun neredeyse her organında benzer modifikasyonlar ve adaptasyonlar tespit edilecek, hava koşullarını karşılamak için benzer yamalar tespit edilecektir.

Bu Karbonifer Çağı, amfibi çağı, bataklıklarda, lagünlerde ve bu sular arasındaki alçak kıyılarda bir yaşam çağıydı. Şimdiye kadar hayatın uzadığına tanık olmuştuk. Tepeler ve yüksek topraklar ise halen daha çorak ve cansızdı. Hayat gerçekten de havayı solumayı öğrenmişti, ama kökleri hala kendi doğal suyundaydı. Kendi türünü yeniden üretmek için yeniden suya dönmek zorunda kalacaktı.