‘‘Bir insanın görüşleri değişebilir ama yüreği daima aynı kalır.’’
-Dostoyevski
Dostoyevski’yi okumaya ve araştırmaya başladığımdan beri hiçbir fikrim onunla ters düşmemişti. Fakat böyle bir cümle kurmuş olması beni şaşırtıyor, konuyla alakalı olarak sığ kalmış bir cümle olduğunu düşünüyorum.
İnsanlara fikirlerini sorduğumda çok büyük bir kısmı ona katıldı.
Sizin fikriniz nedir?
Açıkçası bu sözünde Dostoyevski’ye katılmakla birlikte her zaman haklı olabileceğini düşünmüyorum. Herhangi bir insanın hep haklı olması olağan değildir bence.
Eski bir Latin şairi, adını bilmiyorum, gezginlerin göklerini değiştirdiğini ancak ruhunu değiştirmediğini söylemiş. Taocu bir yorum da aynı şekilde, bilmek isteyen insana camdan görünen manzaranın bile fazla olduğunu söyler. Batı’da ve Doğu’da pek çok düşünür, tecrübe ve deneyimlerden daha ziyade önemli olanın insanın iç gözü olduğunu savunur. Dostoveski bir yerde hem haklı hem haksız, insan eğer dünyayı nasıl algıladığını değiştirmezse bir adım bile değişmez; ancak her gün yaşadığı rutine getirdiği bir anlık farklı bir görüş onu çeşitli diyarları gezmiş insanlardan daha bilge kılabilir.
Tabii yanlış yorumluyor da olabilirim, belki Dostoveski bambaşka bir şeyler bahsediyordur o zaman bu yorumu umursamadan geçiniz.
Dostoyevski “yürek” sözcüğü ile burada ne kastetmiş, o önemli…
“Yürek” sözcüğünün Rusça karşılığının anlamı, eş anlamlısı, yakın anlamlısı, yazarın mecaz yapıp yapmadığı vs göz önüne alınmalı…
Örnek olarak Türkçe’de yürek sözcüğü ile göğüs kafesindeki et parçası anlatıldığı gibi mecazen “cesaret” de anlatılabilir. Tabi buradan da, çevirmenlerin çevirdikleri dil üzerindeki egemenlikleri akla geliyor…
Ama Dostoyevski’nin “ruhu” kastetmediğine eminim… 