- Yazım Sırası
- Kronolojik Sıra
0 oylayan
Selamlar herkese.
Vakıf Evreni’ne dair, Isaac Asimov’un da tavsiye ettiği üzere kronolojik sıralı bir okuma rehberi olmadığını fark ettim. Daha önce bir arkadaş rehber paylaşmış fakat kronoloji yerine genel hatlarıyla yazım sıralamasını tercih etmiş.
Zaten Vakıf Evreni’ne dair okuma sırası açısından iki türlü yaklaşım var. Birisi Isaac Asimov’un da, ben bu kitapları yazdım ama, ideal okuma sırası bu değil diyerek tavsiye ettiği kronolojik okumak, diğeri de sürprizlerin daha büyük olacağı gerekçesiyle yazım tarihine göre okumak.
Düşüncemi daha rahat ifade edebilmek adına buraya Vakıf Evreni’ne dahil olan kitapları kategorilere ayırarak listeleyeyim.
- Orijinal Vakıf Üçlemesi (İthaki’nin bastığı üç vakıf kitabı bunlar)
- Orijinal Robot Romanları
- Orijinal İmparatorluk Romanları
- Robot Hikâyeleri
- Sonradan Yazılan Robot Romanları
- Sonradan Yazılan Vakıf Romanları (Bu romanların ikisi orijinal vakıf üçlemesinin öncesinde, ikisi de sonrasında geçiyor ve bu dörtlünün de yazılma sıraları kronolojik değil. Asimov önce, Orijinal üçlemenin sonrasında geçen iki kitabı, sonra da öncesinde geçen iki kitabı yazıyor.)
Her şeyden önce, Asimov üç farklı seriyi birbirlerinden bağımsız şekilde, ilk dört maddedeki kitaplar olarak, ilk başta yazıyor. Aradan zaman geçtikten sonra bu serilerin aynı evrende geçtiğini belirterek bu serileri birleştirmeye karar veriyor ve beşinci ile altıncı maddedeki kitapları yazıyor. Böylece ortaya Vakıf Evreni çıkıyor. Vakıf Evreni ile Vakıf Serisi arasındaki fark da tam olarak bu.Vakıf Serisini okumakla Evrenini okumak da yine böyle bir farklılık gösteriyor.
Sıralamaya tekrar dönecek olursak 
Asimov hayranı olup yazım tarihini tercih ve tavsiye eden çok arkadaş var ama ben fikirlerine saygı duysam da hiç katılmıyorum. Yazım sırasına göre okumanın da bazı açılardan avantajları olduğunu kabul etsem de, kronolojik olarak okumanın da tek avantajı daha anlaşılabilir olması değil, aynı zamanda kendi içerisinde ekstra gerilim ve yine sürprizler içermesidir.
Bu arada bu “sürpriz ve sıra” konusu tamamen yedi kitaplık vakıf serisi için geçerli bana kalırsa. Vakıf evreni okuması yaparken, robot ve imparatorluk kitapları her durumda bence kronolojik sırayla okunmalı. Orijinal seriler (ilk dört madde), kronolojik olarak Robot - İmparatorluk - Vakıf şeklinde ilerliyor. Bazı arkadaşlar bunları da yazım sırasına göre ya da kronolojiden bağımsız okuma taraftarı. Bu fikre katılmıyorum. Orijinal olanları kronolojik sırayla okumak bence her açıdan daha iyi. Hatta beşinci maddedeki robot romanlarını da kronolojik olarak araya ilave etmek gerektiğini düşünüyorum.
Fakat konu Vakıf Evreni’ni oluşturmak için sonradan yazılan, beşinci ve altıncı maddedeki kitaplara gelince karışıyor. Bence bu noktada iki tane seçenek var.
Birincisi, kronolojik + yazım sırası karışık şekilde ilerleyecek şekilde;
- Robot Hikâyeleri
- Orijinal Robot Romanları
- Sonradan yazılan Robot Romanları
- İmparatorluk Romanları
- Orijinal Vakıf üçlemesi
- Sonradan Yazılan Vakıf Romanları (Yazım sırasına göre, kronolojiye göre değil)
Bu yukarıdaki sıralamayı tercih etmesem de, kabul ettiğim bazı avantajları var. Orijinal Vakıf ve Sonradan yazılan vakıf romanları çok katmanlı kitaplar. Sürprizi kaçar diyen arkadaşların da kronolojik sırayı tercih etmemelerinin sebebi bu. Spoilersız şekilde izah etmek gerekirse; Orijinal Vakıf üçlemesinde bize X ve Y anlatılıyor diyelim. İlk başta okurken bu harfleri biz de X ve Y olarak algılıyoruz. Üçlemede ilerledikçe, aslında X’in Y, Y’nin de X olabileceğine dair şüphe duyuyoruz. Sonra X’in Y, Y’nin X olduğunu düşünüyoruz. En sonunda yoo, X zaten X, Y de Y diyoruz.
Bunların peşine, yazılma sırasına göre sonradan yazılan ilk iki Vakıf romanını okuyunca, önce orijinal üçlemenin sonrasında geçen kitaplar yazıldığı için onlar okunuyor, X ve Y’yi umursamaya devam ediyoruz. X ve Y konusundaki kafa karışıklığı ve sürpriz bir noktaya kadar da hala devam ediyor. Fakat sonradan yahu bu X’in X olması, Y’nin Y olması neyi değiştirir ki? Bırakın ya gözünüzü seveyim, başka bin tane olay var. X’e Y’ye gelene kadar kaç tane harf var, ohooo diyoruz. Hikâyeyi de bitirmiş oluyoruz.
Ardından, orijinal üçlemenin öncesinde geçen iki kitaba sıra geliyor. Bu iki kitap da bize X’i ve Y’yi anlatıyor. X nasıl X oldu, Y nasıl Y oldu. X niye X? Y niye Y? Orijinal üçlemeyi okurken X’i X Y’yi Y olarak alırken zorlanmıştık, ama bu kafa karışıklığına aslında hiç gerek yokmuş diyoruz ve seriyi tamamlamış oluyoruz. Sürprizi bozulur diye bahsedilen kısım da tam olarak bu. Evet, orada üç kitabı okurken X ve Y konusunda sürekli gel git yaşanıyor. Sonrasında geçen iki kitabı okurken de, bir noktaya kadar sürpriz ve merak devam ediyor. Orijinal üçlemenin öncesinde geçen, sonradan yazılmış iki Vakıf romanını okuyunca, bu gel git durumu ortadan kalkıyor. Bazı şeyleri bilerek okuyoruz.
Fakat bence atlanılan nokta, en son okuduğumuz iki kitabın da bazı açılardan heyecanı ve sürprizinin kaçmış olması. Ben hikâyenin sonunu biliyorum artık asıl meselenin X ile Y olmadığının farkındayım. Bu da sürprizi kaçırmak olmuyor mu?
Gelelim İkinci sıraya, burada tamamen kronolojik sıra söz konusu ve ben de böyle okunması gerektiğini düşünenlerdenim.
-Robot Hikâyeleri
-Orijinal Robot Romanları
-Sonradan yazılan Robot Romanları
-İmparatorluk Romanları
-Sonradan yazılan, orijinalin öncesinde geçen iki vakıf romanı
-Orijinal Vakıf üçlemesi
-Sonradan yazılan, orijinalin sonrasında geçen iki vakıf romanı
Böyle okuduğumuz zaman, orijinal vakıf üçlemesindeki o “gel git, X mi Y mi? Noluyo?” hissine zarar veriyoruz, kabul ediyorum. Fakat yerine kazandıklarımız bence çok daha fazla ve önemli.
Birincisi, en son yazılan iki kitabın heyecanını kaçırmıyoruz, özellikle de X ve Y’yi umursamak konusunda. Daha sonra orijinal üçlemeyi okurken, X ve Y konusundaki kafa karışıklığımız olmadığı için, birinci sıralamaya göre okurken bence kaçma ihtimali çok yüksek olan bazı şeyleri, bazı detayları yakalıyoruz. Hatta orijinal üçlemenin sonunu doğru şekilde anlamak da bence birinci sıralamada okuyunca bayağı zor. Aaaaa, Z’ymiiiiiş demek için, ikinci sıralamada okumak gerekiyor
Okuduğumuz son iki kitap açısından da, gerekli tüm açıklamalara sahip olduğumuz için, hatta aaa, Z’ymiiiş de dediğimiz için, bence olaylar çok daha net ve iyi anlaşılıyor. Evet, X ve Y konusunda kafa karışıklığımız yok ama bu merak etmediğimiz anlamına da gelmiyor tabii ki. Zaten olaylar da farklı yerlere evrildiği için, sonu da, bazı şeylerin önemi ya da önemsizliği de bence daha etkili oluyor.
Bu kronolojik sıra için hazırladığım rehberi de buraya bırakayım bu arada. Bana göre doğru olan sıralamayı takip ediyor ve spoiler yok. Vakıf’a dair merakınızı da artıracağını düşünüyorum
Özetle; yazım sırasına göre okuyunca bazı sürprizler kaçmıyor. Bunu savunan arkadaşlar haklılar. Fakat orijinal vakıf üçlemesinde olmasa da, geriye kalan diğer kitaplarda kaçan sürprizler var.
Kronolojik okuyunca bazı sürprizler kaçıyor doğru ama bazıları da kaçmıyor. Üzerine de yanımıza daha evreni ve hikâyeyi daha iyi anlamış ve bence daha meraklı şekilde takip etmiş oluyoruz. Sürpriz kaçma konusundaki dezavantaj ikisinde de mevcut, fakat seriyi daha iyi anlamamızı sağladığı için kronolojik sıralamanın doğru olduğunu düşünüyorum.
Umarım çok kafa karıştırıcı şekilde yazmamışımdır Biraz fazla yazdım ve bir anda böyle bir şey var mı acaba diye meraklanıp, kendimce birden heveslenip yazıverdim. Yazdıklarımda bir hata varsa kusuruma bakmayın
Vakıf Evreni’ni okuyan, okumayan arkadaşlar; sizin bu konudaki düşünceniz nedir? Okuyanlar zaten biliyorlar ama, okumayanlar da (elimden geldiğince objektif olmaya çalıştım ) yukarıda bahsettiklerimden yola çıkarak sizce hangi sıralama doğru? Hatta ben buna bir anket açayım, bir saniye. Ama anketi en yukarı koymak daha mantıklı olur, değil mi?
Sürpriz kaçması açısından bence eşitler hatta 
Ya da Robot serisini okumak zorunda mıyım?
Daha önce forumda onun paragraf sildiği konuşulmuştu diye hatırlıyorum. 
. Hatalı çeviriyi geçtim, hesabına gelmezse paragraf bile silebiliyorsun mesela.
