Mark Lawrence - Yanmayan Kitap 
Ev ahalisinin hasta olduğu ve uykuya çekildiği zaman diliminde başlayıp bir elli sayfa okuduktan sonra neredeyse vazgeçecek olduğum kitabı henüz ana hatlarının belli olmayışıyla biraz daha okudum ve her elli sayfada bir sezon arası finali kabilinden nabza şerbet verildiğine kanaat getirdim: Amaç 200’de bırakmaktı. Lakin kazın ayağı öyle olmadı ve ortalamaya böldüğümde sayfa başına 35 sn. olan okuma sürem gece okuma lambası altında ağrıyan gözlerimi otomatiğe alıp 25’lere kadar indi ve 521 sayfalık kitabı 4 saat gibi bir sürede bitirip notlarım için ekran görüntülerini de aldım.
Şimdi; öncelikle kitabın bir üçleme olduğunu ve son kitabın henüz yayınlanmadığını şuradan biliyoruz. Bu, finalde kendini ağızda yarım bir tat bırakmaksızın gösteriyor. Dolayısıyla tek başına yeter bir okuma sağlayan bir fantezi var elimizin altında. Peki ne anlatıyor ve ana kahramanları kimler?
Kitap bize iki koldan bir anlatı sunarak başlıyor, öyle ki bölüm adları bile bunlardan ibaret: Evar ve Livira. Her iki karakter, içine çekildikleri kütüphanenin ne olduğunu, nasıl çalıştığını, neye hizmet edip hangi geçmişin kalıntılarından miras kaldığını kâh yardımcı elemanların ağzından kâhsa "havuz"larla ulaştıkları “Değişim” denen yerin onlara gösterdiği yaşanmışlıklara tanıklık ederek, birlikte öğrenirler.
200 sayfada da anlatılabilecek bir öykü bu: Yukarıda söylediğim üzere, Evar’ın mevzubahis kitapla tanışması 5. bölüm sonu 49.-50. sayfalarda, Livira’nın Kütüphane’ye stajyer olarak adım atması ise 11. bölümle 100. sayfayı devirdiğimizde gerçekleşiyor ve serüvenimizin hepsi 70 bölüm. “150’de ne var” derseniz, 18. bölüm sonu tam bir sezon finali: Evar, havuz dediğimiz yere atlıyor ve macera asıl o zaman başlıyor. İkilimizin buluşması 178. sayfada gerçekleşiyor ve kim olduklarını, zamanın kendileri için neden farklı çalıştığını yavaş yavaş öğreniyorlar. (sonra 250 ve 358. ilk öpüşme 375)
Şimdi Kütüphane’nin geçmişine bakalım (S.206, S. 400 ve S.448). Şehirlerin ilk kurucusu Hanok’un oğlu İrad buraya bir kütüphane inşa eder. Kıskanç küçük kardeşi Jaspeth ise burayı yıkmaya kararlıdır. Jaspeth insanlara cehaletin mutluluk olduğunu, bilginin tehlike ve günah getirdiğini fısıldarken, İrad insanların iradelerine güvenir ve sorularını içtenlikle yanıtlar. Habil ve Kabil gibi birbirlerini öldürmeyip uzlaşmaya varırlar: Bunun vücuda gelmesi Kütüphane ile olur. Bilgi alınmak için oradadır, esirgenmez, ancak ulaşılması için çaba gösterilmesi, amiyane tabirle “ağza düşümünün beklenmemesi” gerekmektedir.
Bir de Montagueler ve Capuletler gibi birbiriyle düşman iki grup var ve her biri diğeri için “sabber” yani düşman olarak görünür. Fakat “Değişim” odasında diller ve görüntüler istediğiniz gibi biçimlenir ve hikayemizin önemli bir “tılsım odası”/bug işlevini görür. Kütüphanenin odalarında mahsur kalan halk, çocuklarını Mekanizma içinde kaybeder fakat birkaçı Mekanizma’nın dışarıya geri bırakmasıyla bundan muaf olmuştur. (S.254)
Kütüphaneyi korumak isteyen görevlilere Asistan, ona karşı çıkmak görevini ifa edenlere ise Kaçış adı verilmişti. Biri onun etinden, diğeri ise kanından yaratılmıştı (S.497).
Havuzların zaman içinde ileri ve geri gitme özelliği sağladığı da Livira’nın keşfiyle öğreniliyor: Karakterlerimizin biri diğerinin geçmişinde, öteki ise geleceğinde yaşıyor. Fakat bunu değiştirebilecekler mi? Evar’ın “Kill Bill” O-ren Ishii esintili bir travmaya sahip ablası da denkleme dahil olunca işler kızışıyor ve “hayalet surette zaman gezisi” bir trajediyle yeni bir boyut kazanıyor. Değişim Odası karakterlerimizin duygu ve düşüncelerini de kalıcı olarak değiştirecek ve bozulan düzeni onarmak için ikisi birlikte el ele vereceklerdir.
Evan’ın Oz, Livira’nın Alice göndermeleri yanı sıra, Interstellar, Benjamin Button, Borges/Kısa Bir Cehennem Ziyareti, Cheever’in "Yüzücü"sü gibi diğer başka referanslarla beraber, Poe, David Copperfield ve Axl Rose gibi kelime oyunlarında kendini bulan pop kültür dokundurmaları okur için keyifli ve basit beyin cimnastiği egzersizleri sunuyor.
Çeviri ve editörlükte, birkaç yerde (ilki s.112) “rasgele” kullanımı gördüm lakin bu tercih çoğu çevirmen tarafından yapılıyor. Haricinde okumaya ket vuracak bir sıkıntı yaşatmadı.
Velhasılıkelam, düğümü okudukça çözülen, o bilgiye ulaşmak için gösterilen çabayı “meta” biçimde ödüllendiren bir eser var karşımızda ve başlangıçla devamına kapı aralayan bitişteki handikabı göz ardı ederseniz, kitaplığınızda keyifle ağırlayacak olmanız kaçınılmaz. Benim kitaba puanım bu sebeple 3 çünkü Snow Queen’den Kurşun Asker’e kadar giden referanslarla, özgünlük arayışımı tatmin etmekten, daha da önemlisi, kurgusunu dağınık yerine diri tutmaktan uzak kalması, aldığım keyfi törpüledi. Birlikte yaşamaya devam etmek bile yeterli övgü bana göre, okurunu memnun edeceğinden, büyük beklentileri yoksa hayal kırıklığına uğratmayacağından eminim. Herkese keyifli okumalar dilerim.
Kitaptan kayda değer kimi alıntılar:
İnsanlar teker teker iyi ya da kötü olabilir. Toplum neredeyse her zaman kötüdür. (S.212)
Çok bilgi çok tehlikelidir. Bir sopayı nasıl bileyeceğini bilen bir adam komşusunu bıçaklayarak öldürebilir. Cehalet mutluluktur. Yaradılış efsanesinde ilk kadın ve ilk erkek mutluluk içinde, mükemmel bir bahçede yaşar ve tek bir yasak bilgi kırıntısı her şeyi mahveder. (S.262)
Çeviri, büyük bir zeka gerektiren güçlü bir sanattır. Önyargısız yürütülebilecek bir süreç değildir. Sayfada yazarın, dinleyicinin ve çevirmenin de mercekleri dahil olmak üzere birden fazla mercekten bakılır. Her biri metne yeni bir şey katar. (S.456)
Geri dönemezsiniz. Zaman bir nehirdir ve ona karşı yüzemezsiniz. Geri dönemezsiniz. Dün sizi beklemez. Geçmiş yanar. Geri döndüğünüzde bulacağınız şey bulacağınız şey küller olacaktır. (S.468)
Hayaletler etrafımızı sarar. Onların akıntılarında yüzer, onları içimize çeker, hayatlarımızı onların önünde yaşarız. Ve yine de sadece bizim tarafımızdan değil, birbirleri tarafından da görülmezler. Çok sayıda yalnızlık, çığlıklarla dolu kalabalık bir sessizlik. (S.472)
Unutkan edit: Kitap neydi? Özet spoiler şuydu.