Uzun zamandır, okuduğum bütün romanlarda fark ettiğim bir durum var. Genelde Zaman Çarkı içerisinde fark ediyorum. TDK sitesinde belirtilen işaret kurallarını gözardı eden birçok kullanım görüyorum. Zarf fiil eklerinden(ardı ardına kullanılmayan zarf fiil ekleri), şart eklerinden sonra, bağlaçlardan önce ya da sonra virgül kullanılması. Bu durumu anlamak için, TDK sitesindeki kuralları kılavuz edinmeyi denedim. Fakat yinede sıkıntılar, uyuşmazlıklar çıktığını gördüm. Zaman Çarkından alınmış birkaç cümle ile, örneğini verdiğim durumları göstermeye çalışacağım.
Elbette, isyan bir kez bastırılınca, bütün bunlar bir taktik gibi gösterilebilirdi.
Birazcık şansı olduğunu düşünse, Romanda etole iki eliyle birden yapışırdı kuşkusuz.
O da bekliyordu, belli ettiğinden daha büyük sabırsızlıkla, ama dikkati yalnızca bekleme işine odaklanmamıştı.
Bazı durumların vurgudan, bazılarının ingilizce noktalama kurallarından dolayı olduğunu düşünüyorum. Yoksa bunlar hatalı ya da yabancı dilden çevirilen eserlerdeki kullanımlar mıdır?
Burada virgülün kullanımıyla ilgili bir yanlışlık yok. Yazar (daha doğrusu çevirmen) söylemek istediklerini daha iyi ifade edebilmek için duraklama yerlerini virgülle vurgulamış.
Durak olarak kullanılan virgül, virgülün gelmemesi gereken yerlere dahi gelebiliyor mu? Kafa karışıklığına neden olan şey, ‘gelmemesi gereken yerler’, ‘asla gelmemesi yerler’ gibi, kafa karıştıran uyarılar. Gerçi TDK sitesinde noktalama işaretleri bölümüne ulaşamıyorum şu anda, direk onun verdiği başlığı atamıyorum.
Özellikle metinde geçen konuşmaları yazıda ifade edebilmek için bu tür uygulamaları yazarlar yaparlar. Sizin de dediğiniz gibi asıl önemli olan konu “virgülün gelmemesi gereken yerleri belirlemek”. Örnek olarak, özneden önce virgül kullanımı anlatımı bozuyor…
Not: Zamanında TDK kaliteli çalışıyordu. Ama artık (şöyle bir 15-16 yıldan beri; ) bu kuruma güvencim azaldı… Tabi bu benim kişisel düşüncem…
Bence bu örneklerde sadece Elbette’den sonra kullanılan virgül gereksiz. Onun dışında diğerleri yerli yerince kullanılmış. Özellikle son cümledeki kullanımlar çok doğru
Kullanımlar yanlış. Şart kipinden sonra virgül gelmez. Hiçbir şartta gelmez.
a. Cümle içinde “ve, veya, yahut” gibi bağlaçlardan önce de sonra da virgül konulmaz .
b. Tekrarlanan “hem …. hem, ya…… ya, ne…….ne, de………de.”gibi tekrarlanan bağlaçlardan önce ve sonra virgül konulmaz .
c. “-da / -de” bağlacından sonra virgül konulmaz .
d. Cümlede “-ınca / -ince” zarf fiil anlamında kullanılan kullanılan “mı, mi, mu, mü” edatından sonra virgül konulmaz .
e. “-sa, -se” şart ekinden sonra virgül konulmaz .
Yazarlar bir uygulama yapmıyor aslında. Okuduğumuz her kitapta çeviriden kaynaklı virgül hataları bolca var. Bunları okuya okuya kanıksıyor ve doğru olduğunu düşünüyoruz. Bu kurallar yeni değil çocukluğumdan beri olan kurallar. Yıllardır Türkçe derslerinde bu kurallar öğretilir.
Bağlaçlardan sonra virgül konulmaz fakat okuduğunuz çoğu çeviri eserde bunu bolca görebilirsiniz. Bunun sebebi de İngilizcede bağlaçlardan sonra virgül konulduğu içindir. Bunu da maalesef kanıksadığımız için bilinçaltımıza yanlış işliyor. Bağlaçtan sonra neden virgül konulmaz çünkü iki cümleyi bağladığı için konulmaz. Adı üstünde zaten. Bağlacın olmadığı yerde cümleleri ayırmak için virgül koyarız. Sıralı cümlelerde virgül koyarız veya “ama, fakat, çünkü, ve” gibi bağlaçlarla cümleleri birbirine bağlarız.
Türkçede kullanılan “-ıp, -ip” ekleri ingilizce içerisinde cümleyi bölüyordu. “Gelip kurtar beni”, “Come and save me” diyerek çeviriliyor diye biliyorum. Ve onlarda kullanılan sıralı cümleler arası virgül bu işe uygun görünüyor. Sanırım aralarındaki bağlantı bu şekilde.
Bahsettiğiniz şey “Yine mi sen, Ivan?” yoksa “Ivan, yine mi sen?” örneği mi? Örnekler tamamen sallamadır. Birinci cümle yabancı bir dil bilgisi kullanım alanı yanlış hatırlamıyorsam. İkincisi için bir şey diyemeyeceğim.
TDK’nun ortaya koyduğu her kurala yazarlar uyacak diye bir koşul yok; zaten TDK’nun da böyle bir iddiası yok. TDK, yalnızca bir yol göstericidir. Yazar, anlatmak istediği şeyi noktalama işaretlerini dilediği biçimde kullanarak okuyucuya aktarabilir. Dikkat edin; burada bizlerden değil, bir yazardan, bir sanatçıdan söz ediyoruz…
Şimdi kim kalkıp da Yaşar Kemal’i tümce başında “Ve” kullandığı için kınayabilir (beni kınayabilirsiniz o başka; çünkü ben sanatçı değilim). Yazar anlatımını güçlendirmek için böyle bir yola başvurabilir…
Bahsettiğim bunlardan farklıydı. Birinci cümlede kullanılan virgül, sonrasındaki isimi vurgulamak için kullanılıyor diye biliyorum. İkincisi ise bir sesleniş gibi geldi bana. Sıralı olayları ayırmış gibi. Benim bahsettiğim şey, ingilizce noktalama işaret kurallarındaki, bağlaçlardan sonra gelen virgüller ile ilgiliydi.
Yalnız burada Zaman Çarkı gibi eserlerden bahsediyoruz. Dili sanat olarak kullanan yazarlardan, şairlerden bahsetmiyoruz. Genel kullanımı baz alıyoruz. Söz konusu eser düz bir eser bu açıdan. Kaldı ki adam bizdeki şart kipini nereden bilsin? Sanat kısmı başka genel okuduğumuz kitaplar başkadır. Bunları birbirinden ayırmak gerekir diye düşünüyorum ben.
Robert Jordan bir yazar zaten; kendi dilini anlatımına en uygun biçimde kullanması doğaldır. Ama benim burada değindiğim Niran Elçi’nin bir çevirmen olarak anlatım tarzıdır. Terry Pratchett çevirilerini okurken keyif aldığım bir çevirmen. Ben Türkçe’yi kullanmasında şu yanlışlarını gördüm: Tümcede özneden önce virgül koymak, alıntı tümcelerde tümce sonuna virgül koymak (atıyorum: “Bugün hava güzel mi,” dedi adam.), az da olsa Türkçe’si bulunan sözcüklerin yerine yabancı kökenlisini kullanmayı sürdürmek. Bunun dışında Niran Elçi çevirileri bana keyif verdi…
Not: Sanat, bir kişinin anlatmak istediği düşünceyi herhangi bir araçla sunması olduğuna göre Robert Jordan da bir sanatçıdır… Sanatçı tanımını bize sunulan listelerle sınırlamamalıyız… Zaman Çarkı, düz bir yapıt mıdır mıdır acaba?
) bu kuruma güvencim azaldı… Tabi bu benim kişisel düşüncem…
Bağlacın olmadığı yerde cümleleri ayırmak için virgül koyarız. Sıralı cümlelerde virgül koyarız veya “ama, fakat, çünkü, ve” gibi bağlaçlarla cümleleri birbirine bağlarız.
