Öncelikle, fantastiğin ilk romanı olarak geçen Fantastes’i okuduğum için mutluyum. İthaki’nin de böyle bir seri yapmış olması gerçekten çok hoş. (Sanırım ilk defa İthaki’yi övüyorum.)
Bu romanı oldukça dikkatli incelemem gerektiğinin de farkındayım; çünkü forumda okuyanına rastlamadım. Okumayı düşünenler veya hiçbir bilgisi olmayanlar için de elimden geldiğince düşüncelerimi aktarmak istiyorum. Öncelikle, bu, fantastiğe açılan ilk kapı. Fantastik kurgunun öncüsünden alınabilecek en büyük övgüyü almış bir kitap. Değerli. Özellikle fantastik okurlar için oldukça değerli. Kıymeti bilinmeli.
Bu kitabı kendi türdaşlarıyla değerlendirmem hem haksızlık olur, hem de olanaksız bir durum. Unutulmuş Fantastik Klasikler serisinde yer alan tüm kitaplar için geçerli. Tolkien kendisinden sonra gelen türdaşlarıyla karşılaştırılıyor. Bence bunda bir sorun yok. Ama bu seriler için pek mümkün olmadığını düşünüyorum.
Bir başka değinmem gereken konu ise George Macdonald’ın sahiden yetişkin kitabı yazmış olduğunu görmem oldu. Perileri görünce marketing için denilmiş bir şey olduğunu düşünüyordum. Ama bu sahiden garip bir kitap. Sert. İlginç. Yer yer şiirsel.
Şiirleri beğendiğimi söylemeliyim. Şiirsel tarzdaki diyaloglar da hoştu. Lirik ve akıcı. Bu kitabın sadece Tolkien ve diğer kendi yakın dönem yazarlarına değil, kitabın içinde yaşanan bir olay yüzünden Ursula ablama da ilham kaynağı olduğunu düşünüyorum.
Açıkçası betimlemeleri sevmediğimi söylemeliyim. Ben iyi bir betimlemeden keyif alan biriyim. Mesela Sessizliğin Müziği betimleme konusunda şahsen müthiş bir örnektir. Akıcı ve şirindi. Kadim Kanunlar, Kralkatili ve Centilmen Piç serisinin betimlemeleri benim için ne kadar müthişse, Zaman Çarkı ve Fantastes betimlemeleri o denli yorucuydu. Kısmen sıkıcı. Sanırım… yavan doğru bir kelime olur mu bilmiyorum. Betimlemelerin akmadığını hissettim. Basit mi desem, yoksa yorucu mu desem bilmiyorum. Sorun betimlemelerin çokluğu değildi. Sanırım dil ile alakalı bir durum olabilir.
Bir başka konu, (kitap bundan sırf ilk fantastik olduğu için sıyrılamaz) hikayenin kopukluğuydu. Muhtemelen hikayenin garipliği de oradan geliyor. Yani yazar ne yapmak istediğine karar verememiş sanki. Bence kitabı yazarken dünya o kadar genişlemiş ki tasarladığı tüm karakterlere ve topluluklara
yer vermek istemiş. Ama bunu yaparken sayfa şişirmeden tanıtıp geçmiş. Yani karakterlerin nasıl bir yapıda olduğunu tam anlamıyla çözemiyoruz. Sanki ne yapacağından emin olamayan bir olay örgüsü var. Kopuk olduğu için yoruyor. Bu yeni dünyayı bize tanıtmakla hikayeyi anlatmak arasında kalmış gibi hissetim. İşin bir diğer başka boyutu ise bir peri diyarı hikayesi anlatılmış. Bence bu gariplik olumlu anlamda yansıyor. Sonlara doğru kurgu toparlansa da genel anlamda bir gariplik vardı. Bakın gizem demiyorum, gizem yaratılmaya çalışılmış. Ama o gizem tam olamamış da sanki daha çok ilginç, sıra dışı bir şey olmuş gibi hissettirdi. Belki bu bilerek yapılmıştır. Tam da hikayeye uygun bir anlatım.
Seri inanılmaz şekilde birçok mitlerden esinlenmiş. Zaten bunu da gizlememiş.
Editörün sunuşu kısmı ve Lewis’in önsözü yüzünden kitaptan ne beklemem gerektiğini bilemedim.
Sebebini de açıklamak isterim.
Literatürde var mıdır bilmiyorum, bu benim şahsi düşüncem; bir romancının alegori, metafor vb. ne derseniz deyin, bu gibi içerikleri kullanmadan roman yazabilmesi imkansıza yakındır. İstediği kadar kullanmak istemesin, bilinçaltı bir şekilde o istemese bile hikayesine yerleştirir. Bu, benim nezdimde kaçınılmazdır. İşte burada, kitabın editörün sunuşunda veya ön sözünde bahsi geçen ‘‘Alegori yapmak amacıyla yazılmamış olması’’ kısmına beni getiriyor. Macdonald alegori kullanımı yapmamayı istemiş olabilir. Sahiden bunu amaçlamış olabilir fakat bilinçaltı bir şekilde derin düşüncelerini yerleştirmiştir diye düşünüyorum.
Ama burada yazarın ne istediği önemli. O, bir alegori amacı gütmediğini söylemiş. Üzerine kafa patlatmanın bir önemi yok. Herkese hitap edecek bir masal yazmış ve bunu da iyi başardığını düşünüyorum. Ben genelde hiçbir şeyi beğenmeyen kısımdanım. Bu sebepten ötürü çokça kez tepkiyle karşılaştığım oluyor. Ama yorumumda sahiden dürüstüm. Hatta fevkalade bir iş başarmış. Ardından getirdiği yazarlara bakılırsa, bir şeyler başarmadığını söylemek ne kadar da aptalca olurdu.
Aklıma takılan bir diğer konu; Tolkien bile Macdonald’a hayranlığını dile getirip onun izinden giderek kendi kitaplarında alegoriye yer vermediğini, öyle bir amaçla bir şeyler yazmadığını söylemişti. İki dünya savaşı görmüş bir adamın istemsizce alegoriye yer vermiş olabileceğini iddia edersem sanırım Einstein sayılmam.
Yani okuyacaklara ben şunu öneriyorum: Eğer size ilginç gelen her cümlenin arkasında benim gibi bir şeyler arayan kuruntulu biriyseniz, muhtemelen düşüncelerimiz de bu kitap hakkında benzer olacaktır.
Fakat benim bir alegori arıyor olmamın sebebi kitabın garipliğinden de kaynaklanıyor olabilir. Dil konusunda mı bana hitap etmiyordu, yoksa dediğim gibi kopukluk biraz fazla mıydı emin değilim. Veya Macdonald sahiden kitabın hikayesine uygun bir biçimde yakışacağı için bunu planlamış olabilir. Bu da mükemmel bir yazım olduğu anlamına geliyor. Yazardan okuduğum ilk kitap olduğu için kesin bir yargıya varamıyorum. Ben daha çok bu kopukluğun kaynağını o diyarı anlatmak istemesine bağladım.
Eh, son olarak ne desem bilemiyorum. Önerirsem ve beğenmezseniz başıma kalabilir. Önermezsem sizi gerçekten güzel bir hikayeden mahrum bırakabilirim. Yine gevezelik yapıp uzunca bir şeyler anlattım. Yorucuydu.
En azından size bir garanti verebilirim. Ama garantimin garanti olup olmadığı konusunda da tam olarak emin değilim. Bu kitabı belki, muhtemelen, hatta çoğunluğunuz favorileri arasında göstermeyecek. Belki yine çoğunluğunuz için ortalama bir kitap olacak. Fakat şundan eminim; okursanız sizi pişman etmeyeceğini düşünüyorum.
Bakın düşünüyorum dedim, biliyorum demedim. Temkinliyim.
Beğenmezseniz elinizde sopalarla beni etrafta soruşturmayın.
Hayatımda okuduğum en kötü kitap olabilir. 
.
