Franz Kafka - Dava
Sebebini bilmediğiniz bir dava yüzünden tutuklandığınızı düşünün, hatta ve hatta neye karşı kendinizi savunacağınızı bilmeden bir savunma yapmak zorunda olduğunuzu. İşte Dava’da Joseph K. tam da böyle bir durumun içine düşmüştür. Fakat bu ne K.'ya ne de başka birine özel bir durumdur. Bir ülkenin koskoca hukuk sistemi böyle işler. Sorgu yapmakla yükümlü sorgu yargıcı bile davanın konusunu tam olarak bilmez. Bu öyle bir sistemdir ki, hiçbir davadan tam beraat alınamaz. Ya bir süre sonra yenisini almak zorunda kalacağınız geçici beraati alırsınız, ya da davayı yıllarca sürüncemede bırakırsınız yani başlamasını engellersiniz. Bir kere yakalandığınızda dava peşinizi bırakmaz.
Milan Kundera’dan alıntılıyorum:
“Kafka Dava’nın ilk bölümünü arkadaşlarına okuduğunda yazar da dahil herkes gülmüştür. Haklı olarak gülmüşlerdir. Komik Kafkaesk’in ayrılmaz bir parçasıdır. Buna karşılık Kafkaesk bizi şakanın derinliklerine götürür, “Komiğin korkunçluğuna” götürür.”
Kafka, sanılanın aksine sistemi değil duyguları eleştirir bence. Evet, belki de sistem yüzünden oluşur bu eleştirilen duygular, ama işin aslında Kafka sokaktaki düz adamı ele alır. Bu adam bir banka şefi de olabilir, bir ressam da veyahut bir hamal da olabilir. Karakterin kim ve ne olduğu anlatılan hikayenin ilginçliğinden bir şey eksiltmez. Dilinin ağır olduğunu söylemek oldukça yanlış, bence rahat okunur bir dili var. Sanırım Kafka çok popüler olduğu için okuma yetisi gelişmemiş insanlara zor geliyor. Bu incelemeyi yazdıktan hemen sonra Dönüşüm’ü okumaya başlayacağım, onunla beraber Kafka hakkındaki görüşlerim daha derinleşir ama gelin şu davanın niteliğine odaklanalım.
Spoilerlı Kısım
Bu dava normal mahkemelerde görülen bir dava değildir. Zaten ne normaldir ki mahkemeler normal olsun? K.'ya davasının duruşması için bir adres verilir. Birbininin aynısı olan onlarca dairenin içinden doğru daireyi bulmaya çalışır K. Ve bu arayışını sanki bir marangozu arıyormuş gibi yapar. Apartman halkı da ona yardımcı olur. Her kapıyı çalar ve marangozu sorarken içeriye dava orada mı diye göz atar. Sonunda aradığı salonu bulur. Kenar mahallede bir mahkeme ha? Bu mahkemenin kalemleri çatı katındadır. K.'nın amcasının bir dostu olan büyük avukat Bay Huld yatalak olduğu halde sırf gücü ve mevkii için tüm bilgiler ona gelir. Oldukça garip.
K. başta bu davayı önemsemez ve aldırmaz gibi görünür, fakat bu anlamsızlık çukuruna o da bir süre sonra düşmüştür ve çok başarılı olduğu iş hayatındaki başarısını davaya da aktarabileceğini düşünür. Bir İtalyan’ı gezdirme bahanesi ile mahkeme rahibi tarafından katedrale çağırılması da oldukça ilginçtir ve kitaptaki temel felsefi sorgulama burada yapılır. Bitmeyecek bir dava vardır ortada, aynı bu kitap gibi. Çünkü bu kitap da Kafka’nın öteki üç romanı gibi bitmemiştir. Sonundaki infaz ne kadar gerçektir onu bile bilemeyiz. Ama taslağından çıkarabilinecek çok şey var.
İncelememi önce Walter Benjamin’den, sonra da Deleuze&Guattari’den alıntılarla bitireceğim.
Walter Benjamin:
“Kafka’nın yazıları arasında yolunu bulmaya çalışan kimse basiretli, tedbirli ve temkinli olmalıdır.”
Deleuze&Guattari (Spoiler içerir):
“Sorun her şeyden önce, K.‘nın infazıyla ilgili kısa son bölümle ve papazın yasa hakkında söylev verdiği “katedralde” adlı bir önceki bölümle ilgilidir. çünkü son bölümün Dava’ nın sonunda yazıldığını gösteren hiçbir şey yoktur, bu son bölüm, Kafka’nın henüz Felice’den ayrılmasının etkisi altındayken, redaksiyon aşamasının başında da yazılmış olabilir. Olgunlaşmamış, iptal edilmiş, başarısızlığa uğramış bir sondur bu. Kafka’nın onu koyacağı yer hakkında peşin hükme varılamaz. Bu, romanın akışı içinde yerini bulacak bir düş olabilirdi belki de. Örneğin Kafka, Dava için öngörülmüş başka bir bölümü “Bir Düş” adı altında ayrıca yayınlamıştı. Dolayısıyla Max Brod, Dava’nın ne ölçüde bitimsiz ve tam olarak tanımlanamaz bir roman olduğunu belirttiğinde, daha doğru bir yorum getirmiş olur: “Kafka’nın dediğine göre, Dava’nın nihai duruşmaya ulaşmayı asla başaramaması gibi, roman da bir bakıma bitirilemez olmalıydı; sonsuza dek sürmeliydi.” Romanı K.‘nın infazıyla bitirme fikri, romanın tüm seyrini ve Dava’ yı şekillendiren “sınırsız erteleme” halinin tam tersidir.”
9/10
