Dinlenme ve Rahatlama Yılım - Ottessa Moshfegh (Çeviren: Begüm Kovulmaz)
Ottessa Moshfegh, Dinlenme ve Rahatlama Yılım’da bizi uzun ve çetrefilli bir "ev yapımı kış uykusu"na yatırır. 2000 yılı ortalarında başlayıp 9/11’e dek sürecek bu “kendin yap” yolculuğunda direksiyonda en parlak özelliği “kafa iyiliği” olan isimsiz anlatıcı oturmaktadır. Sanat tarihi mezunu, New York Yukarı Doğu Yakası sakini, beyaz-ayrıcalıklı isimsiz anlatıcımız, hikâyemizin başlangıç noktasına gelmeden önce anne ve babasını peş peşe kaybetmiştir. Bu “beklenmedik ani öksüzlük” sorunsalı, yirmili yaşlar ortası (istediği) hayata dahil ol(a)mama hayal kırıklığı ile birleşince anlatıcımız çözümü kendine bir “dinlenme ve rahatlama yılı” hediye etmekte bulacaktır.
Karanlığın ve kayboluşun başlangıç çizgisi olduğu bu körlemesine maratonda anlatıcımızın yakıtı da muhtelif kimyasallardır: Çoğunluğu New York’un en ipe sapa gelmez psikiyatrı Dr. Tuttle tarafından reçete edilmiş antidepresanlar, anksiyolitikler, antipsikotikler. Anlatıcımızın farklı abur cuburları da işin içine katarak eşleştirip kendine özel "kombo"lar yarattığı bu sayısız ilaç sağanağına, türlü içkiler ve epeyce dolaylı bir kimyasal ninni yaratıcısı olarak kullandığı sayısız “B filmleri” eşlik eder. Moshfegh, kimyasallarla hikâyenin çatısını yaratır: Bir varoluştan ziyade bir yok oluş, son tahlilde sade ve sadece bir yaşayış, nehrinin renkten renge giren radyoaktif anlatı burgaçları ve ortasında bu yok oluşa işaret eden isimsizliğiyle parlak neon harflerini güneş gözlükleri ardına saklamış isimsiz anlatıcımız ile onun bata çıka ilerleyen beden ve ruh kayığı.
Moshfegh, yaklaşık on beş ay sürecek bu "hibernasyon metamorfuzu"nu anlatırken oldukça tasarruflu, konsantre ve “kapsüle” bir anlatım tarzı kullanır. Merkez üssünde anlatıcımızın “kaderine gülümseyen” zavallı evinin yer aldığı, bir sanat galerisi, birkaç dükkan ve bir arkadaş evinin yer yer “hatalı sollama” yaptığı minimal bir evrende anlatıcımıza eşlik eden kişilerin sayısı da parmak dostudur. Dinlenme ve Rahatlama Yılım su aldıkça şişen bir maymuncuk misali sayfalar çevrildikçe sürprizli bir bedensellik kazanır. Bu “küçük ama çok etkili” evrende Moshfegh, farklı zamansal anlatıları da şimdiki zaman anlatısında eriterek geriye dönüşleri silikleştirmektedir: Dinlenme ve Rahatlama Yılım’ı yüzeyde sakin ama derinde azgın bir nehir olarak tanımlamanın dayanılmaz hafifliğini yaratan sihirli tarifin anahtar malzemelerinden belki de en önemlisi.
Ve perde kapanır. Ustalıklı bir anlatı, ilgi çeken bir hikâye. Konu Dinlenme ve Rahatlama Yılım olmasaydı bu yazının -muhtemel- sonu.
Ama bu sefer kapanan perde bizi yeni bir sahnenin orta yerinde bırakmış durumda. Dinlenme ve Rahatlama Yılım, hayatın parodisi ve hatta belki hayatın parodisi olma halinin kendini ciddiye almayan bir postparodisi. Bu gerçekten de büyülü bir an: Çağdaş edebiyatın yeni ufuklarında yükselen bir hikâye. Sevilen, ait olunan, içinde kaybolmaktan kendimizi alamadığımız bir kitabın doğuşu.
Moshfegh’in Midas dokunuşu bu: Adına ne dersiniz deyin; Y Kuşağı, Milenyaller, Eko-Boomer’lar; bu hikâye özellikle 80’ler ile erken 2000’ler arasında doğmuş insanların kendi kişisel hikâyeleriyle rezonansa gelen bir roman yaratma sanatı. Alternatifin hala alternatif olduğu, ana akımın sınırlarının net olarak çizildiği bir dünyanın çocuklarının hikâyesi. İster Amerika’nın orta yerinde bir rüyada, ister “neredeyse Orta Doğu” Türkiye’de kablolu televizyondan “naklen bir orta sınıflıkta” yaşanan bir MTV gündüz düşünde olsun evrensel bir tını bu: Kapitalizmin kollarında kendimizi kaybetme nostaljimiz.
Ve Dinlenme ve Rahatlama Yılım’ın alametifarikası: Etten ve kemikten, keyiften ve hüzünden, hayal kırıklıkları ve daha çok hayal kırıklıklarından müteşekkil isimsiz anlatıcı. İsteyenler için antikahraman. Bir hapçı, bir yolcu, bir meczup. Ayrıcalıklı. Her şeye rağmen farkında. Somurtkan ama kendine neşeli. İnsanlardan nefret eden. Patavatsız. Ama gerçek, hep ve en gerçek. Moshfegh’in yürek telimizi titreten gizli tarifinin sırrı: Bambaşka dünyaların “tıpkısının aynısı” insanları.
Dinlenme ve Rahatlama Yılım, bir kuşağa tutulan boy aynası. Gerçekliğe, dürüstlüğe, kendin olmaya, özgürlüğe, kabullenişe ve gidişlere bir güzelleme.
Kitaplar kucaklanabilir. Hayatlarımız bir hikâyenin sularında efervesan tablet gibi eriyebilir. Dinlenme ve Rahatlama Yılım tam da böyle bir hikâye işte.
Sarılmak ve bırakmak istemeyeceğiniz bir “fazlasıyla paralel” evren.
İşte oradayız, bilinmeyene doğru dalışta.
Ve tamamen ayık.