Merhaba sevgili forumdaşlar.
Malumunuz olduğu üzere fantastik kurgu (ve tabii bilim kurgu) bazı alt türlere ayrılıyor. Bunların detayları ve sınırları konusunda tam bir fikir birliğine varılamamış olsa da herkesin kendince kabul ettiği bir sınıflandırma mevcut.
Biraz tartışmalı olacağını öngörsem de önceden açılmış konulara (1 ve 2) bir güncelleme gerektiğini düşünerek ben de bu konuda bir rehber hazırlamak istedim.
En temel sıkıntı bazı alt türleri hiyerarşik olarak listeyebilirken bazılarına bunu yapamayacak olmaktı. Nasıl kıvıracağımı düşünürken Reddit’te denk geldiğim bir benzetme çok hoşuma gitti ve onu kullanarak –umarım ki- kolayca halledebileceğimi düşündüm. Kusursuz olmasa da kullanışlı olduğunu düşünüyorum.
Fantasy temelde ikiye ayrılıyor, high ve low fantasy. Bu iki türü kitaplıktaki raflar gibi düşünelim. Diğer tüm türler ise bu raflarda yer alan eserlere ekleyeceğimiz etiketler. Her eser birden fazla etikete sahip olabilir, kitapları sınıflandırırken çıkan tartışmalar genelde bu esnekliği görmezden gelme sonucu oluyor, tabii bazen de alt türlerin tanımlamaları konusundaki fikir ayrılıkları yüzünden.
(Ülkemizde bilinmeyen çok niş türleri dahil edip etmeme konusunda kararsızım, adını bile duymadığım alt türlere rastladım araştırırken. Buna dair fikir belirtirseniz sevinirim.)
Fantasy temelde ikiye ayrılıyor demiştik, önce bunları izah edelim.
High Fantasy / Yüksek Fantastik
High fantasy sihir ve büyülerin, insanlık dışındaki ırkların ve farklı dünyaların ağırlıklı olduğu kitaplar için kullanılıyor. Ülkemizde bolca örneği bulunmakta; Yüzüklerin Efendisi, Ejderha Mızrağı, Fırtına Işığı Arşivi kitapları vb.
Not: Eskiden bizim dünyamızda geçenler low, başka dünyalarda geçenler high fantasy olarak tanımlanırmış ama günümüzde görebildiğim kadarıyla yaygın olarak ayrım kitabın içerdiği fantastik öğe miktarına bağlı. Kitabın karakterlerinin soylu ya da sıradan halk olmasına göre high/low ayrımı yapanlar da varmış ama hiç denk gelmedim.
Low Fantasy / Düşük Fantastik
High fantasy’nin karşıtı olan low fantasy’de ise fantastik unsurlar daha az yer alıyor, hikayenin küçük bir kısmını oluşturuyorlar. En bilinen örnek Buz ve Ateşin Şarkısı, ayrıca Hançer ve Sikke de örnek olarak kabul edilebilir.
En temel ayrımı yaptığımıza göre alt türleri açıklamaya başlayabilirim.
Epic Fantasy / Epik Fantastik
Kitaptaki olayların ya da karakterlerin tüm ülkeleri-kıtayı-dünyayı ya da daha fazlasını etkilediği alt türdür. Fırtına Işığı Arşivi ilk aklıma gelen örnek.
Heroic Fantasy / Destansı Fantastik
Tek ya da az sayıda kişinin kahramanlıklarını içeren ve kapsam olarak çok büyük olaylar içermeyen kitaplardır. Örnek olarak favorim Kara Elf Üçlemesi.
Sword & Sorcery / Kılıç ve Büyü
Heroic fantasy ile zaman zaman karıştırılsa da ana karakterin kılıç kullandığı ve kendi hayatıyla alakalı meselelere odaklandığı tür diyebiliriz. En meşhur örnek Kimmerialı Conan’dır.
Dark Fantasy / Karanlık Fantastik
Korku öğeleri içeren alt türdür ama high-low fantasy örneğinde olduğu gibi anlamı değişmeye başlamıştır. Karanlık temalara sahip olan ama bunu makul seviyelerde tutan kitaplar için de kullanılıyor artık. Ravenloft kitapları güzel bir örnektir.
Grimdark Fantasy / Kasvetli Fantastik
Rahatsız edici, kasvetli, şiddet içeren, siyah ve beyaz yerine grinin koyu tonlarında karakterleri ve umutsuzluk temasını işleyen alt türdür. İsmi Warhammer 40K’daki bir slogandan esinlenilmiştir; “In the grim darkness of the far future there is only war.” . Örnek olarak Kadim Kanunlar ya da Dikenlikler Prensi verilebilir.
Cosy Fantasy / Sıcak Fantastik
Kaçış edebiyatının yeni popülerleşen türlerinden biridir. Sevilesi karakterler, fazla dert, tasa ya da büyük kötülükler içermeyen bir dünya ve küçük olaylar içerir ve size kendinizi iyi hissettirir. Dilimize kazandırılmış bir örneği varsa bile haberim yok, okuyup da beğendiğim ve bu türe en uygun örneklerden birisi Legends & Latte.
Romance Fantasy / Romantik Fantastik
Kendi içerisinde alt türleri olsa da niş oldukları için es geçtiğim bir tür. Romans ve fantasy’yi bir araya getiriyor. Sarah J. Maas’ın Dikenler ve Güller Sarayı örnek gösteriliyor, ayrıca Alacakaranlık serisi de yine romanstasy türüne bir örnek.
Historical Fantasy / Tarihi Fantastik
Dünyamızda (ya da ona yakın bir alternatif gerçeklikte) geçen, tarihi olayların seyrini farklı şekillerde değiştirerek fanstastik öğeler ekleyen alt türdür. Mesela Temeraire Napolyon Savaşları’nı ele alır, ama ufak bir farkla; konuşabilen ve silah olarak kullanılan çeşit çeşit ejderhalar ile.
Urban Fantasy / Şehirsel Fantastik
Urban fantasy doğaüstü unsurları modern kent arkaplanına dahil eden alt türdür. Jim Butcher’ın Dresden dosyaları ve Supernatural kitapları akla gelen ilk isimlerden.
Mythic Fantasy / Mitik Fantastik
Mitler, efsaneler, peri masalları ve folklordan beslenen fantasy türüdür, örneğin Percy Jackson ve Olimposlular.
Magical Realism / Büyülü Gerçeklik
Görünürde sıradan olana fantastik ya da mitik elementler eklenerek sürreal bir gerçeklik ortaya çıkarılan türdür. Kökeni latin amerikadır ve en meşhur örneklerden biri Yüzyıllık Yalnızlık’tır.
Military Fantasy / Askeri Fantastik
Ana odağın savaş ve askeriye olduğu alt türdür. Black Company örneği verilebilir.
Flintlock Fantasy
Büyü ve ateşli silahların yer aldığı alt türdür. En güzel örneklerinden biri Barut Büyücüsü üçlemesidir.
Science Fantasy / Bilimsel Fantastik
Hem bilim kurgu hem de fantastik kurgu öğelerini harmanlayan alt türdür. Gene Wolfe - Yeni Güneş Kitabı serisi bu türün en ünlü eserlerindendir.
Progression Fantasy / İlerleme Temalı Fantastik
Progression fantasy, zaman içinde güç ve becerilerini arttıran karakterlere odaklanan bir kurgu kategorisini tanımlamak amacıyla kullanılan bir fantezi alt türü terimidir. Cradle serisi favorimdir.
LitRPG
Açılımı “Literary Role Playing Game” olan bu tür, özellikle rol yapma oyunlarında rastladığımız yetenek ağaçları(Skill tree), karakter özellik tabloları (Stat sheet), mana kullanımı gibi mekanikleri içerisinde mutlaka bulunduran bir fantastik kurgu alt türüdür. Dungeon Crawler Carl bu türe aittir.
Comic Fantasy / Mizahi Fantastik
Fanteziyi her türden mizah unsurlarıyla birleştiren alt türdür. Dilimizde en bilinen örneği Disk Dünya serisidir.
PS:Lütfen eksikleri göstermekten ve eleştirmekten çekinmeyin.
Ayrıca bkz. LitRPG / Progression / Cultivation Fantasy ile Tanışma Mekanı
Yine de olduğu kadarı daha anlamlı olur gibi.
Konforlu/Samimi Fantastik gibi bir şey olabilir belki.
veya “huzurlu fantastik” gibi şeyler önerdi bana